आत्महत्या रोखूया

काही प्रमुख गैरसमज पुढीलप्रमाणे

1) गैरसमज : ज्याने आत्महत्या केली आहे त्याने कोणाकडेच मदत मागितली नाही.

वस्तुस्थिती : आत्महत्या केलेल्या प्रत्येक व्यक्तीने त्याच्या जवळच्या लोकांकडे ही भावना व्यक्त केलेली असते. सरासरी मृत्यूपूर्वी 6 महिन्यांपासून त्याने ही कल्पना दिलेली असते.

2) गैरसमज: एखाद्याने मरायचे ठरवलेच आहे तर आपण काय करणार.

वस्तुस्थिती : कोणी कितीही ठरवलेले असले तरी मृत्यूविषयी त्यांची नेहमी द्विधा मनस्थिती असते. अगदी शेवटपर्यंत हा गोंधळ त्यांच्या डोक्यात असतो. त्यांना मृत्यू नको असतो, पण त्रासातून सुटका हवी असते. आत्महत्येचा विचार अधून-मधून त्यांच्यावर हावी होत असतो. त्यामुळे आपण त्यांना नक्कीच मदत करू शकतो.

3) गैरसमज : आत्महत्येविषयी बोलणे म्हणजे त्यांना आत्महत्येची आयडिया देण्यासारखे आहे.

वस्तुस्थिती : वर सांगितल्याप्रमाणे त्यांच्या डोक्यात हे विचार येतच असतात. उलट आपण याविषयी विचारणे हे त्यांच्यासाठी दिलासा देणारे असते आणि सगळ्यात महत्वाचे यातून संवाद सुरू होतो.

4) गैरसमज : आत्महत्येविषयी बोलणारे लोक तसे करत नाहीत.

वस्तुस्थिती : जवळ-जवळ आत्महत्या केलेल्या प्रत्येक व्यक्तीने ती तसे करणार आहे याची कल्पना दिलेली असते. त्यामुळे गर्जणारे बरसत नसतात ही म्हण कृपया इथे वापरू नका.

5) गैरसमज : जो आत्महत्येचा प्रयत्न करतो तो वेडा असतो किंवा त्याला काहीतरी मानसिक आजार असतो.

वस्तुस्थिती : खूप लोकांना कुठलाही मानसिक आजार नसतानासुद्धा ती मंडळी वर उल्लेख केलेल्या वेगवेगळ्या कारणांमुळे आत्महत्या करू शकतात, पण हेही लक्षात घ्या की, मानसिक आजार असणाऱ्या व्यक्तींमध्ये आत्महत्येचे प्रमाण नक्कीच जास्त असते.

आत्महत्येची लक्षणे

• प्रत्येक आत्महत्येविषयीच्या चर्चेला गांभीर्याने घ्या. हे फक्त वॉर्निंग लक्षण नाही तर मदतीची हाक असते.
• आत्महत्येचा विचार करणे आणि त्याविषयी माहिती गोळा करणे.
• नेहमी मृत्यूविषयीच चर्चा करणे.
• भविष्याबद्दल निराशाजनक मन:स्थिती असणे.
• स्वतःचा तिरस्कार करणे.
• सारवासारव सुरू करणे, उदा. आर्थिक व्यवहार मार्गी लावणे. बऱ्याच दिवसांची पेंडिंग कामे करून टाकणे.
• एकलकोंडे होत जाणे.
• स्वतःला त्रास होईल अशा गोष्टी करणे. उदा. काही लोक खूप व्यसनाच्या आहारी जातात.
• खूप दुःखी असणारी व्यक्ती अचानक शांत होते. कधी-कधी आनंदी होते. त्यांचा निर्णय पक्का होत गेल्यामुळे मनातले भावनिक वादळ शांत झालेले असते.

अशी व्यक्ती आपल्या सभोवताली असेल तर आपण काय करू शकतो?

• शांतपणे ऐका. सल्ले देऊ नका.
• एकदम शॉक लागल्यासारखे तोंड करू नका. समजून घेण्याचा भाव असावा.
• त्या चर्चेला गांभीर्याने घ्या. थट्टा नको, उगाच काहीतरी तोडके मोडके पर्याय देऊन, मी पाहून घेतो असे नको.
• त्याच्या दुःखाबद्दल स्वतःला दोष देऊ नका. तुम्हाला सांगतोय म्हणजे तुम्ही सल्ला दिलाच पाहिजे, असा अविर्भाव नको.
• अशा व्यक्तीला एकटे सोडू नका. बरोबर असा. चर्चा करा (जास्तीत जास्त ऐका).
• मदतीची तयारी दाखवा आणि खरेच मदत करा.
• त्याच्या आयुष्यात काही चांगले बदल सूचवा. योग्य वेळ पाहून.
• संपर्कात रहा.
• आत्महत्येला उपयोगी पडतील अशा गोष्टी त्या व्यक्तीपासून लपवून ठेवा.
• गरज असेल तर मनोविकारतज्ञांचा सल्ला द्यायला हयगय करू नका.

आत्महत्येविरुद्धच्या या लढाईत समाजातील प्रत्येक जण त्यांच्या सभोवतालच्या सहकाऱ्याला मदत करू शकतो. याविषयी चर्चा करा, स्वतः शिका आणि इतरांनाही शिकवा. आत्महत्येची वॉर्निंग देणारी लक्षणे तुम्हांला माहिती असावीत. सगळ्यात महत्वाचे आपल्या जवळच्या माणसांचे बोलणे मन लावून ऐकणेसुद्धा एखाद्याचा जीव वाचवू शकते हे नेहमी लक्षात असूद्या.